افزایش قیمت بنزین و پیامدهای گسترده آن بر بازار سرمایه و صنایع کشور
در تاریخ
1404-09-08 13:27:09
اعلام رسمی دولت درباره افزایش قیمت بنزین و سه‌نرخی شدن آن، موجی از واکنش‌ها در فضای اقتصادی کشور ایجاد کرده است. این تصمیم که در شرایط کسری بودجه سنگین، تورم بالا و افزایش فشارهای هزینه‌ای اتخاذ شده، نه‌تنها بازار مصرف و هزینه خانوار را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه اثرات عمیقی بر شرکت‌های تولیدی، صنایع مادر و بازار سرمایه دارد.
کارشناسان معتقدند که پیامدهای افزایش قیمت بنزین به شکل زنجیره‌ای در کل اقتصاد بروز خواهد کرد و اگر سیاست‌های مکمل و کنترل‌گر هم‌زمان اجرا نشود، بخش‌های مختلف اقتصادی در ماه‌های آینده با چالش‌های بیشتری روبه‌رو خواهند شد.
بنزین گران شد؛ بورس تکان خورد
افزایش قیمت این حامل انرژی در هفته گذشته، نخستین نشانه‌های خود را در بازار سرمایه نشان داد. نوسانات شاخص کل و تغییرات رفتاری سهامداران حقیقی و حقوقی، نشان‌دهنده حساسیت شدید بازار نسبت به این تصمیم است.
بسیاری از فعالان بورسی معتقدند که افزایش قیمت بنزین به طور مستقیم ریسک‌های سیستماتیک بازار را بالا می‌برد، زیرا روی متغیرهایی مثل تورم، هزینه تولید، هزینه حمل‌ونقل و قیمت مواد اولیه تأثیر دارد.
آرش شهریاری، کارشناس بازار سرمایه، در گفت‌وگویی تحلیلی درباره اثرات این تصمیم گفت: «افزایش نرخ بنزین به‌ویژه برای صنایعی مانند فولاد، سیمان و آهن که مصرف بالای سوخت دارند، فشار سنگینی ایجاد می‌کند. این صنایع نه‌تنها در مرحله تولید، بلکه در مرحله توزیع و رساندن کالا به مشتری نهایی نیز متکی بر انرژی و حمل‌ونقل هستند، بنابراین طبیعی است که با افزایش قیمت تمام‌شده مواجه شوند.»
افزایش نرخ بنزین و اثر مستقیم بر هزینه‌های تولید
کارشناسان اقتصادی همواره تأکید کرده‌اند که قیمت سوخت یکی از عوامل پایه در هزینه تولید به شمار می‌رود. هر گونه تغییری در قیمت بنزین یا گازوئیل، به سرعت در تمام زنجیره تولید و توزیع اثر می‌گذارد.
با افزایش نرخ بنزین تا سقف ۵۰۰۰ تومان، شرکت‌ها با رشد قابل توجهی در هزینه‌های عملیاتی خود مواجه می‌شوند. هزینه حمل‌ونقل مواد اولیه، هزینه رفت‌وآمد ناوگان داخلی کارخانه‌ها، هزینه توزیع، حمل محصولات نهایی و حتی خدمات جانبی وابسته به انرژی افزایش می‌یابد.
شهریاری در این باره توضیح می‌دهد: «برای صنایع سنگینی مثل فولاد و سیمان، هر درصد افزایش در هزینه سوخت، می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر قیمت تمام‌شده محصول داشته باشد. کارخانه‌هایی که وابستگی بیشتری به حمل‌ونقل جاده‌ای دارند، طبیعتاً ضربه شدیدتری از افزایش نرخ بنزین می‌خورند.»
کاهش حاشیه سود شرکت‌ها؛ زنگ خطر برای صنایع مادر
یکی از نکات مهم که این کارشناس به آن اشاره می‌کند، خطر کاهش حاشیه سود شرکت‌های بزرگ بورسی است.
در شرایط کنونی که شرکت‌ها با افزایش قیمت انرژی، رشد هزینه‌های سربار، تورم و افت تقاضای داخلی روبه‌رو هستند، هرگونه افزایش هزینه جدید می‌تواند حاشیه سود را حتی به محدوده زیان نزدیک کند.
شهریاری می‌گوید: «بسیاری از صنایع مادر مثل فولاد، سیمان، پتروشیمی و صنایع معدنی اگرچه درآمدهای چند هزار میلیاردی دارند، اما سودآوری آنها بسیار حساس به تغییرات هزینه‌ای است. افزایش قیمت بنزین می‌تواند در میان‌مدت و بلندمدت سود عملیاتی این شرکت‌ها را کاهش دهد و بر ارزش بازار آنها اثر منفی بگذارد.»
برندگان افزایش قیمت بنزین؛ شرکت‌های پالایشی و صادراتی
در نقطه مقابل، برخی صنایع از افزایش قیمت بنزین سود می‌برند. مهم‌ترین آنها شرکت‌های پالایشی هستند.
با رشد قیمت بنزین و امکان فروش نزدیک‌تر به نرخ‌های منطقه‌ای، سودآوری پالایشگاه‌ها بهبود می‌یابد. این شرکت‌ها اگر بتوانند بدون کاهش تولید فعالیت کنند، در میان‌مدت می‌توانند به یکی از مهم‌ترین برندگان اصلاح قیمت انرژی تبدیل شوند.
شهریاری توضیح می‌دهد:
«پالایشی‌ها از افزایش قیمت فرآورده‌های نفتی منتفع می‌شوند، زیرا بخش مهمی از سود آنها وابسته به اختلاف قیمت خرید نفت خام و فروش محصولات پالایشی است. وقتی قیمت بنزین افزایش پیدا می‌کند، حاشیه سود آنها نیز افزایش می‌یابد.»
همچنین صنایع صادرات‌محور پتروشیمی که خوراک گاز دارند، به دلیل تأثیرپذیری کمتر از قیمت بنزین، از این شرایط آسیب نمی‌بینند و حتی ممکن است در مقایسه با رقبا مزیت بیشتری کسب کنند.
افزایش قیمت بنزین و جهش تورم انتظاری
یکی از اثرات مهم و غیرمستقیم افزایش نرخ بنزین، بالا رفتن تورم انتظاری است.
در اقتصاد ایران، قیمت سوخت همواره یک علامت قوی برای تورم محسوب می‌شود. با هر بار افزایش قیمت سوخت، انتظارات تورمی مردم و فعالان اقتصادی نیز افزایش می‌یابد و این موضوع خود می‌تواند باعث افزایش قیمت‌ها در بازارهای مختلف شود.
شهریاری می‌گوید: «تورم انتظاری به‌تدریج در تمام بخش‌های اقتصاد منتقل خواهد شد. این فقط یک اثر روانی نیست؛ افزایش نرخ بنزین به معنی افزایش هزینه حمل‌ونقل، افزایش قیمت مواد اولیه و رشد هزینه تولید است و این عوامل در نهایت به بالا رفتن سطح عمومی قیمت‌ها منجر می‌شود.»
تصمیم دولت برای افزایش پلکانی قیمت بنزین
بر اساس مصوبه دولت، قیمت بنزین هر سه ماه یک‌بار بازنگری خواهد شد و پالایشگاه‌ها می‌توانند بنزین را با ۱۰ درصد قیمت خلیج فارس عرضه کنند. این یعنی حرکت تدریجی به سمت شناورسازی قیمت‌ها.
شهریاری معتقد است: «افزایش پلکانی به جای افزایش ناگهانی، شوک تورمی را کمتر می‌کند و کمک می‌کند تا بازارها فرصت تطبیق داشته باشند.»
اما با این حال، او هشدار می‌دهد که اگر کسری بودجه دولت ادامه‌دار باشد، احتمال افزایش دوباره قیمت‌ها بالاست و این روند می‌تواند تأثیرات سنگینی بر زندگی مردم و سودآوری شرکت‌ها بگذارد.
چشم‌انداز سه‌ماهه پایانی سال؛ تورم شدیدتر محتمل است
با نزدیک شدن به فصل پایانی سال، بسیاری از اقتصاددانان معتقدند که آثار واقعی افزایش قیمت بنزین در نیمه دوم سال آشکارتر خواهد شد.
افزایش هزینه تولید، رشد قیمت مواد اولیه، بالا رفتن هزینه حمل‌ونقل و تأثیر روانی افزایش نرخ بنزین، همگی عواملی هستند که می‌توانند موج جدیدی از افزایش قیمت‌ها را در بازار ایجاد کنند.
شهریاری پیش‌بینی می‌کند:
«در سه‌ماهه پایانی سال، فشار تورمی بیشتر خواهد شد و شرکت‌ها ممکن است برای کنترل هزینه‌ها مجبور به کاهش تولید یا افزایش قیمت شوند. این موضوع روی بازار سرمایه اثر منفی دارد، زیرا چشم‌انداز سودآوری شرکت‌های تولیدی را تضعیف می‌کند.»
افزایش قیمت بنزین و مسیر پیش‌روی اقتصاد
به طور کلی، تصمیم دولت برای افزایش نرخ بنزین اگرچه با هدف مدیریت مصرف و کنترل کسری بودجه اتخاذ شده، اما آثار گسترده‌ای بر اقتصاد می‌گذارد.
صنایع مصرف‌کننده انرژی آسیب بیشتری خواهند دید، برخی صنایع پالایشی و صادراتی منتفع می‌شوند، تورم انتظاری افزایش می‌یابد و بازار سرمایه در برابر این تغییرات واکنش نشان می‌دهد.
در نهایت، این سیاست تنها زمانی می‌تواند به نتیجه مطلوب برسد که هم‌زمان با آن، بسته‌های حمایتی، سیاست‌های کنترل تورم، تقویت تولید و مدیریت صحیح بازار انرژی نیز اجرا شود. در غیر این صورت، پیامدهای افزایش قیمت بنزین در ماه‌های آینده می‌تواند فشار بیشتری بر صنعت، تولید و زندگی مردم وارد کند.